نشست دوم: سهم من

دومین نشست «لذت کتاب» با موضوع رمان «سهم من» روز پنجشنبه 91/03/21 با حضور جمعی از کتابداران در کتابخانه امام علی(ع) تشکیل شد. جمع‌بندی مختصر نظرات و دیدگاه‌های حاضرین در جلسه برای اطلاع و بهره‌مندی کسانی که امکان حضور در جلسه را نداشتند، به شرح زیر اطلاع‌رسانی می‌شود.

خلاصه داستان:

معصومه، قهرمان داستان، در نوجوانی به همراه خانواده‌اش از قم به تهران می‌آیند. در همین دوران، او در راه مدرسه به شاگرد یک داروخانه دل می‌بازد. دخالت خانواده معصومه اما باعث می‌شود که او خیلی زود این عشق نوجوانی را فراموش کند و به سنت معمول با خواستگاری به عقد حمید در بیاید. حمید که درگیر مبارزه‌ی سیاسی با رژیم پهلوی است، اغلب اوقاتش را با «دوستانش» می‌گذراند. به همین خاطر خانواده او تصمیم می‌گیرند با خواستگاری معصومه برای او، حمید را علی‌رغم میل‌اش «خانه و زندگی‌دار» کنند تا شاید به این ترتیب شور فعالیت سیاسی از سرش خارج شود. زندگی اما به ترتیبی که خانوده‌ی حمید امید بسته بودند پیش نمی‌رود. پس از ازدواج، حمید همچنان اغلب اوقات خود را با دوستانش می‌گذراند و هرقدر مبارزات مردمی بر علیه شاه شدت می‌گیرد، غیبت‌های حمید از خانه هم بیشتر می‌شود. با پیروزی انقلاب همه چیز عوض می‌شود. معصومه امیدوار است حالا که مبارزه‌ی حمید به نتیجه رسیده اوضاع خانواده‌ی او هم تغییر کند. اما طوفان و تلاطم همچنان در زندگی او ادامه می‌یابد و زندگی او را سالی بعد از سال دیگر در هم می‌کوبد. جنگ تحمیلی نیز سایه خود را بر سر خانواده معصومه می اندازد و او یک تنه با تمام مصائبش رو در رو می‌شود و خانواده‌اش را به سختی می‌چرخاند...

نیم‌نگاهی به رمان:

«سهم من» رمان قابل تحسینی است که با تعلیق و گره‌افکنی‌های به‌جا و مداوم، خواننده را تا آخر پای کتاب می‌نشاند. خلاقیت نویسنده در خلق حوادث، اجازه نمی‌دهد داستان را در یک ژانر و موضوع محدود کنید؛ چرا که «سهم من» هم رمانی عاشقانه است، هم از تاریخ معاصر ایران می‌گوید، هم نقدی است بر جامعه سنتی و متعصب ایران سال‌های قبل، هم مناظره سیاسی دارد، هم به مشکلات زنان در جامعه می‌پردازد و...!

داستان سیر منطقی و قابل درکی دارد و صنیعی توانسته حوادث را به خوبی باورپذیر کند. حوادثی که از پی هم می‌آیند و بر سر معصومه، قهرمان داستان، آوار می‌شوند. کثرت حوادث یکی از نکاتی است که برای هر خواننده‌ای جلوه می‌کند و شاید در نظر بسیاری، می‌شد داستان را خلاصه‌تر نوشت، اما با نگاهی متفاوت، می‌توان افسوس خورد که چرا نویسنده با خلاقیتی که در خلق این همه حادثه و تعلیق به کار گرفته، شتاب‌زده از کنار بسیاری از سوژه‌هایش گذشته است. شاید می‌شد چنین داستانی را بلندتر و حتی درچند جلد نوشت و شاهکاری در داستان‌نویسی معاصر به وجود آورد. اگرچه با همین سر و شکل هم باید آن را در زمره داستان‌های خیلی خوب چند سال اخیر محسوب کرد.

 

تصویرگری عشق دختر و پسر از نقاط قوت داستان است. نویسنده، دل‌دادگی‌ها را بدون روتوش و واقعی نشان داده است. اگر جایی عشق از ته دل است، یا جایی دیگر به‌جا مانده از دوران کودکی است، یا پسری اشتباهی به دختری که از جنس او نیست، دل می‌بندد، یا دو جوان عاشق شده‌اند، اما راه و رسمش را نمی‌دانند، با نگاه باورپذیر و واقعی ترسیم و حتی نقد می‌شود.

 

نگاه نویسنده به مسائل و حوادث سیاسی و تاریخی ایران، نگاهی تقریباً منصفانه و بدون جهت‌گیری و حتی سیاه‌نمایی است. اگر گزاف نباشد، می‌توان ادعا کرد که با خواندن«سهم من» یک‌بار به صورت خلاصه و خودمانی، آسیب‌شناسی جامعه‌شناسانه مردم ایران معاصر در نسبت با انقلاب، مذهب و نگاه به زن در دهه‌های 40 تا 60 را مرور می‌کنیم.

یکی از اهداف صنیعی در سهم من، تصویر مصائب زنان در خانواده‌های متعصبی است که در آنها، مردان برای زنان تصمیم می‌گیرند. در این خانواده‌ها نسبت زن، با مرد است که تعریف می‌شود؛ دختر فلانی، همسر فلانی، مادر فلانی! با این وجود، نویسنده می‌خواهد با شخصیت و جنگندگی معصومه نشان ‌دهد که یک زن می‌تواند با همه مشکلاتش، بدون تکیه به مردها زندگی‌اش را اداره کند و در برابر مصائب مقاومت کند.

 

در مجموع، «سهم من» رمانی قابل توصیه به نوجوانان رمان‌خوان، جوانان و بزرگسالان برآورد می‌شود که هم عامه‌پسند است و هم نظر خوانندگان رمان‌های جدی را جلب خواهد کرد.

نشست اول: کافه پیانو

اولین نشست صمیمی کتابخوانی جمعی از کتابداران یزد با موضوع نقد و بررسی کتاب «کافه پیانو» برگزار شد. در این نشست که در کتابخانه امام علی(ع) یزد تشکیل شد، کتاب «کافه پیانو» نوشته فرهاد جعفری مورد نقد و بررسی حاضرین قرار گرفته و ویژگی‌های آن به بحث گذاشته شد.

با عنایت به اینکه برخی از نکات مطرح شده در آن نشست می‌تواند مورد استفاده کتابداران در شناخت کتاب و مشاوره به اعضا قرار بگیرد، چکیده مباحث به شرح زیر ارائه می‌گردد.

 

عنوان کتاب: کافه پیانو

نویسنده: فرهاد جعفری

انتشارات: چشمه

رده: 800

خلاصه داستان: کافه پیانو داستان روزنامه نگاری است که نشریه خود را به دلایلی تعطیل می‌کند. او زندگی عاشقانه‌ای با همسرش، پری سیما داشته اما به دلایل جالبی از او جدا شده است. دخترشان گل گیسو با پدرش زندگی می‌کند اما پری سیما همچنان با همسرش ارتباط تلفنی دارد و دخترش را نیز می‌بیند. مرد روزنامه نگار برای تهیه مهریه همسرش و از سر بیکاری، کافه پیانو را راه انداخته است. داستان، مجموعه ای از اتفاقات و داستان شخصیت‌هایی است که در کافه پیانو رفت و آمد دارند.

نگاه همکاران به کتاب:

کافه پیانو را اگرچه نمی‌توان به لحاظ فنی یک «رمان» دانست، اما نثر و زبان داستانی آن، گیرا و جذاب است و داستان‌های مختلفی که به روایت نویسنده در می‌آید، معمولاً خواندنی و شیرین است.

 

فضای داستان را باید فضایی شبه روشنفکری نامید که در آن، برخی داشته‌ها و آرزوهای طبقه روشنفکر جامعه را به تصویر می‌کشد. آدم‌هایی که هرکدام اخلاق خاص و متفاوتی دارند و عصرهای تنهایی خود را در کافه پیانو به نوشیدن قهوه، آن هم با سلیقه‌های خاص می‌گذرانند. جعفری حتی از زندگی واقعی خود و تعطیل کردن نشریه‌اش به دلیل اینکه مردم دنبال نشریات زرد و عامه پسند هستند و اهمیتی به نشریه‌ای که جلوتر از آنها فکر می‌کند، نمی‌دهند، دستمایه گرفته و سرخودگی‌های اجتماعی شبه روشنفکران با بازگو می‌کند.

 

رک‌گویی و صراحت نویسنده نیز به وضوح در طول داستان دیده می‌شود و این ویژگی شاید به مزاج برخی‌ها خوش نیاید. چرا که جعفری با صراحت تمام بسیاری از عادات و اخلاق ناپسند جامعه ایرانی را مورد انتقاد قرار داده و افراد را به خاطر نهادینه شدن این عادات، سرزنش می‌کند.

 

نثر و جملات کافه پیانو در بسیاری از مواقع اطناب دارد و جزئیاتی توصیف می‌شود که گاه اضافی به نظر می‌رسد. البته ذکر جزئیات، بیشتر مربوط به توصیف شخصیت‌ها و خلق و خوی جالب آنهاست که برخی از آنها فوق‌ا‌العاده شده است و از ذهن خلاق و خیال‌پردازی عجیب جعفری حکایت دارد. به عنوان مثال:

«من که فکر می‌کنم بیشتر عصبیت پلیس‌ها مال همین است که مجبورند دائمِ خدا فشّ و فشّ لعنتیِ این بی‌سیم‌ها را گوش کنند که مبادا یک وقت رئیس‌شان کاری باهاشان داشته باشد و آنها به گوش نباشند.

 

که اگر من جای‌شان باشم؛ آن قدر می‌کوبم‌شان به لبه تیز یک پله سنگی که خرد و خاکشیر شوند. حتا بعدِ آن، ممکن است دو سه باری با چکشی چیزی بکوبم روی‌شان تا مطمئن شوم دیگر فشّ و فشّ نمی‌کنند و اعصابم را به هم نمی‌ریزند.»(صفحه 86)

 

از عمده ضعف‌های کافه پیانو، شخصیت‌پردازی نامناسب و نسبتاً ضعیف است. علاوه بر این، شخصیت‌ها ورود و خروجی نامفهوم در داستان دارند و حتی شخصیتی مثل صفورا یا گل گیسو نیز گاه در میان داستان‌ها گم می‌شوند و خبری از آنها نمی‌شود!

در مجموع به نظر می‌رسد «کافه پیانو» کتابی مناسب برای رده سنی بالاتر از 24 سال و ترجیحاً افراد تحصیل‌کرده است که اهل داستان و رمان‌های جدی هستند.